تاریخ برای همه یکسان نیست. قسمتی از تاریخ برای بعضی حکم پدر و مادری را دارد که آرامآرام کودکشان را تربیت میکنند و آداب صحیح زیستن را به او یاد میدهند. این تأثیرِ قهری تاریخ بر بشریت است و به سیر تکوینی و فطری بشر مربوط میشود. شاید این تنها وجه مشترک تأثیر تاریخ در همهی تمدنها باشد. ما در این مقاله از این نحوهی پیوند جوامع با تاریخ، با نام «حافظهی تاریخی» یاد کردهایم.
تاریخ جریانی زنده است و نقشی اساسی در فرهنگ و شکلگیری نظام اجتماعی و اخلاقی دارد. تاریخ در فهم اوضاع موجود و ارزیابی جریانات و تحولات آینده تأثیر بهسزایی دارد و در عین حال، از جریانات فکری و تحولات عمومی متأثر است. از این رو در تفسیر تاریخ، دیدگاههای متعددی از جمله دینی، فلسفی، مادی و علمی وجود دارد و آرا و نگرشها در زمینهی تحلیل آن متفاوت است.
در ارزیابی هر حرکت و جریانی، میتوان آن را از سه بعد «جهت»، «هدف» و «روش» مورد بررسی قرار داد. هرگاه حرکتی در جهت (نقطهی مطلوب در جهتگیری گرایشات و تمایلات)، هدف (نقطهی مطلوب مطابق با آرمان و ایدئولوژی) و روش خود (رفتار و منش)، مطابق با بهترین الگو ـکه ضرورتاً باید مبتنی بر منابع الهی و دینی باشدـ شکل گرفته باشد، میتوان گفت از سلامت و صحت برخوردار است.
فاهمهی تفکر تاریخی ما دربارهی دین، چه نسبتی با عینیت تاریخی و زندگی دینی ما دارد؟
توجه مسلمانان به نگارش تاریخ با چه هدفی آغاز شد و مسلمانان چه نیازی به نقل تاریخ داشتند؟
حیث التفاتی شناخت ما ناظر به موضوعی جزئی و بخشی نیست؛ بلکه ناظر به کلیت جامعه است. شناخت کلنگر ما با حرکت از ظاهر به باطن جامعه حاصل میشود و لذا منطق حاکم بر محتوای ما اینگونه شده است:
مجلهی سوره نیز سرنوشتی پیوند خورده با سرنوشت انقلاب و فراز و فرودهای آن داشته است و او نیز تنها زمانی میتواند خود را از گرفتار شدن در دام زمانه برهاند و انقلاب اسلامی را همراهی کند که متوجهی باطن و همگام با تحولاتی از جنس انقلاب باشد. تلاشمان این است که خود را از غفلت برهانیم، برای همین به دور از هرگونه توجیه و تئوریپردازی برای توسعهی تغافل، میگوئیم که سوره «آیینه»ی ماست. از سوره همان برون تراود که در اوست. تلاشمان این است که بهجای اصل گرفتن «ژورنالیسم حرفهای»، یعنی مهارت در بهکارگیری فنون، تحول باطنی و تعالی فکری را پیشه کنیم. نمیخواهیم خود را به تکنیسین سرعت، دقت و اثر فرو بکاهیم. کار حرفهای بر مدار مُد میچرخد و مُد بر مدار ذائقهی بشری و ذائقه بر مدار طبع ضعیف انسان و این سیر و حرکت، ناگزیر قهقرایی است.
شماره 87-86 مجله فرهنگی تحلیلی سوره اندیشه منتشر شد
شماره جدید مجله سوره اندیشه نیز بهمانند پنجشش شماره اخیرش، موضوعی محوری دارد که کل مطالب مجله حولوحوش آن میچرخد. موضوع بیستویکمین شماره سوره اندیشه، «نقد» است؛ موضوعی که شعار بیستویکمین نمایشگاه مطبوعات نیز قرار گرفته است. نقد، موضوع مناقشهبرانگیزی است که بسیاری از مجادلات سیاسی و فرهنگی ما، از روشن نبودن مفهوم آن ناشی میشود؛ تا جایی که منتقد را به جرم مفسدهانگیزیاش خاموش میکنند. کار منتقد، حرف زدن است ولی نقد، منتظر شنیده شدن نیست. اینجا است که تفاوت منتقد با معترض و مخالف و مصلح و مفسد روشن میشود.