ما و شرقشناسیزدگی
در این نوشتار، نقد را از آنگونه مراد میکنیم که ادوارد سعید از نقد مراد میکرد و این البته تنها نقطهای نیست که از ادوارد سعید برای بازخوانی دو متن قاجاری کمک خواهیم گرفت.
میگویند خیابان مشهور شانزه لیزه را از روی گرتهی خیابان جلفا در اصفهان ساختهاند. گویا مردی پروتستانمذهب بهنام «ژان شاردن» به هوای سفر و البته فرار از تنگنای مذهبی در فرانسه به آسیا و ایران آمده و چون فارسی میدانسته اطلاعات كاملی از اصفهان در دورهی شاه عباس دوم به انگلستان برده كه تا مدتها حكم دایرهالمعارفی را برای غرب از فضای ایران داشته است.
محققان گفتهاند «سيرو فيالارض» يعني در زمين وجود خود سير كن كه اگر دمي به قدم فكرت، گرد عالم وجود خود بر آيي از آن فاضلتر كه به پاي، عالم را بپيمايي. اگر چه فرموده است: «سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ» ولي جاي ديگر ميفرمايد «وَفِي أَنفُسِكُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ» (سعدی، مجالس، مجلس دوم)
متأسفانه كتاب «سياحتنامهي ابراهيم بيگ» اثر «زينالعابدين مراغهاي» را كم ميخوانيم و اگر خواندهايم كمتر بدان توجه كردهايم. ميگويند اين اثر اولين رمان در زبان فارسي است. اگر ديروز ميتوانستند اين معنا را انكار كنند امروز با رنگباختن احكام عناصر داستان، اشكال در رمانبودن سياحتنامه بيشتر زحمت از براي ملالغتيان است.
نحوهی مواجههی کشورهای غیرغربی با تمدن غرب
یكی از مهمترین چالشهای كشورهای غیرغربی در دو سدهی اخیر، نحوه و مسیر مواجههی آنها با فرهنگ مدرن و تمدن غربی است.
حیث التفاتی شناخت ما ناظر به موضوعی جزئی و بخشی نیست؛ بلکه ناظر به کلیت جامعه است. شناخت کلنگر ما با حرکت از ظاهر به باطن جامعه حاصل میشود و لذا منطق حاکم بر محتوای ما اینگونه شده است:
مجلهی سوره نیز سرنوشتی پیوند خورده با سرنوشت انقلاب و فراز و فرودهای آن داشته است و او نیز تنها زمانی میتواند خود را از گرفتار شدن در دام زمانه برهاند و انقلاب اسلامی را همراهی کند که متوجهی باطن و همگام با تحولاتی از جنس انقلاب باشد. تلاشمان این است که خود را از غفلت برهانیم، برای همین به دور از هرگونه توجیه و تئوریپردازی برای توسعهی تغافل، میگوئیم که سوره «آیینه»ی ماست. از سوره همان برون تراود که در اوست. تلاشمان این است که بهجای اصل گرفتن «ژورنالیسم حرفهای»، یعنی مهارت در بهکارگیری فنون، تحول باطنی و تعالی فکری را پیشه کنیم. نمیخواهیم خود را به تکنیسین سرعت، دقت و اثر فرو بکاهیم. کار حرفهای بر مدار مُد میچرخد و مُد بر مدار ذائقهی بشری و ذائقه بر مدار طبع ضعیف انسان و این سیر و حرکت، ناگزیر قهقرایی است.
شماره 87-86 مجله فرهنگی تحلیلی سوره اندیشه منتشر شد
شماره جدید مجله سوره اندیشه نیز بهمانند پنجشش شماره اخیرش، موضوعی محوری دارد که کل مطالب مجله حولوحوش آن میچرخد. موضوع بیستویکمین شماره سوره اندیشه، «نقد» است؛ موضوعی که شعار بیستویکمین نمایشگاه مطبوعات نیز قرار گرفته است. نقد، موضوع مناقشهبرانگیزی است که بسیاری از مجادلات سیاسی و فرهنگی ما، از روشن نبودن مفهوم آن ناشی میشود؛ تا جایی که منتقد را به جرم مفسدهانگیزیاش خاموش میکنند. کار منتقد، حرف زدن است ولی نقد، منتظر شنیده شدن نیست. اینجا است که تفاوت منتقد با معترض و مخالف و مصلح و مفسد روشن میشود.