روشنفکری در غیاب تفکر و پرسش

دکتر مهدی بنایی / دکترای فلسفه غرب از دانشگاه تهران

. وقتی از روشنفکران و تاریخ روشنفکری ایرانی سخن به میان می‌‌آید، گویی برای ما کاملاً آشکار است که از چه کسانی سخن می‌‌گوییم و این کسان چه مسئولیت‌هایی را باید بر عهده گرفته و لزوماً چه نقش‌‌هایی را می‌‌بایست ایفا کرده‌‌ باشند. در این میان، خصوصاً ممکن و حتی رایج است که روشنفکران ایرانی را به دلیل مشابهت در عنوان، همراه و همسو با روشنفکران قرن هجده و نوزده اروپا بدانیم و با همان پرسش‌‌ها و مسائلی مواجه بیابیم که آنان بر عهده‌ی خود یافته بودند. اما آیا ما به‌‌راستی از معنا و جایگاه منورالفکری و روشنفکری اروپایی آگاهیم و این مرحله از تاریخ تجدد غربی را کاملاً می‌‌شناسیم؟ به علاوه آیا چنین است که ورود عنوان روشنفکری به‌عرصه‌ی واژگان تاریخ و فرهنگ معاصر ما، لزوماً تمام معنا و مسئولیت روشنفکر اروپایی را برای روشنفکر ایرانی به همراه می‌‌آورد و او را در مقام دشواریاب خودآگاهی تاریخی قرار می‌‌دهد؟ از طرفی باید پرسید که خاستگاه نیاز به ظهور روشنفکری در تاریخ معاصر ما آیا دقیقاً همان خاستگاهی بود که در اروپا به تکوین و بسط روشنفکری انجامید و اگر تفاوت عمده‌‌ای در این میان هست، آیا در عمده شدن تفاوت میان روشنفکر ایرانی با روشنفکر اروپایی تعیین‌‌کننده نیست؟

از نظر تا عمل

نسرین مزرعه / کارشناسی ارشد فلسفه از دانشگاه علامه طباطبایی

سخن بر سر آن است که بر حسب خطوط اصلی آنچه در عصر حاضر اندیشیده شده، بدون ادعاهای پیامبرانه تفکر را به سوی زمان آینده سوق دهیم. تفکر بی‌عملی نیست، بل فی‌نفسه عملی است که در گفت‌وگو با تقدیر جهانی رخ می‌نماید. تفکیک تئوری و پراکسیس ... رهزن راه چنین بینشی است. (هیدگر، مصاحبه با اشپیگل)

تنگ چشمان نظر به میوه کنند

گفتاری از دکتر سید محمدرضا بهشتی / عضو هیئت علمی گروه فلسفه غرب دانشگاه تهران

برخی بر این گمان هستند که نسبت میان نظر و عمل موضوعی است که در فلسفه‌ی متأخر مغرب زمین به‌ویزه در سده‌ی نوزدهم مطرح شده است و از این جهت موضوعی به نسبت تازه در فلسفه به شمار می‌رود. اینکه نظرورزی فلسفی امری منقطع با عمل و زندگی بود و از زمانی به بعد با عمل نسبت پیدا کرد، دریافت درستی نیست. بلکه اساساً پرسش‌های فلسفی از همان آغاز برآمده از زندگی بوده‌اند و اگر نیرویی که از زندگی عملی بر می‌خیزد وجود نداشت، چه‌بسا تلاش‌های پردامنه‌ای که در بحث نظری برای ساختن نظام‌های بزرگ می‌بینیم، هرگز به‌وقوع نمی‌پیوستند

حركت در ميان مرزها

مجید اخگر

1. خصوصیت و عمومیت

اگر یكی از ویژگی‌های ساختاری جامعه‌ی مدرن را ایجاد نوعی آگاهی نهادی نسبت به شكاف میان وجوه خصوصی و عمومی زندگی مردمان و به تبع آن، تفكیك دو قلمرو متمایز به نام حوزه‌ی خصوصی و حوزه‌ی عمومی بدانیم، به نظر می‌رسد یكی از بهترین راه‌ها برای درك مفهوم «روشنفكر» و مفاهیم هم‌خانواده‌ی، آن تأمل در مورد همین شكاف و نسبت خاص این نقش اجتماعی با این دو قلمرو باشد.

نظريه پدر است و عمل پسر

علی‌‌نجات غلامی / کارشناسی ارشد فلسفه از دانشگاه علامه طباطبایی

مدخلی ساده و عرفی

مدتی پیش دانشجویی جهت همفکری در پایان‌‌نامه‌‌اش مرا به کافی‌‌شاپی دعوت کرد. متوجه شدم پشت سرم حول میزی جلسه‌‌ای برقرار است. در بین حرف‌‌هایشان داشتند درباره‌‌ی فردی به غایت بیخودی! نیز حرف می‌زدند که معلوم نبود «چه‌کاره» است! از دید اینان این فرد موضع کنشگرانه‌‌ی مشخصی ندارد و فقط دارد از هر دری حرف می‌‌زند. به باور ایشان، این فرد عملاً کاری به‌‌جز نظرورزی عقیم نمی‌‌کند. از دید آنان یک نویسنده باید حرفش عملی باشد، آن‌هم در یک موضع‌‌گیری روشن. طرف یا چپ است یا راست، نمی‌‌شود در این میان سرگردان بود و هیچ حرف عملی‌‌ای نزد و کلاً در ارتفاعات انتزاع سیر کرد آن‌هم در خصوص اندیشه‌‌هایی که منسوخ شده و دوره‌‌ی‌شان تمام شده است. جامعه‌‌ی ما را نظریه‌‌پردازی بیهوده بیچاره کرد و این فرد هم نمونه‌‌ای از همان فضای خودتخریب‌‌گر است. توجه چندانی نمی‌‌کردم تا اینکه معلوم شد که این فرد اسمش علی‌نجات غلامی است! یک لحظه زیرچشمی نگاه کردم دیدم پنجشش نفرند و من هم سال‌ها از آخرین تمرین گنگ‌‌فویم می‌‌گذرد